Wat is allergie?

Bij een allergie wordt een reactie opgewekt tegen stoffen waarbij zo'n reactie niet hoort op te treden, zoals bijvoorbeeld voedingsstoffen en stuifmeel. Deze afweerreactie geeft klachten zoals galbulten, eczeem, astma of hooikoorts.

Allergie berust op een complex reactie mechanisme. Voor een beter begrip worden een aantal belangrijke zaken nader uitgelegd.

Wat zijn allergenen?

Allergenen zijn de stoffen die in staat zijn bij bepaalde mensen een allergische reactie op te wekken. Veel voorkomende allergenen zijn:

• Luchtwegallergenen (o.a.: huisstofmijt, stuifmeel van bomen en planten, huidschilfers van huisdieren)
• Voedingsmiddelen (o.a.: koemelk, pinda, ei, noten…)
• Insectengif (bijen, wespen)
• Geneesmiddelen (o.a. penicilline)
• Allergenen die contact maken met de huid (zoals parfumstoffen, metalen, conserveringsmiddelen in cosmetica, rubber)

Wat is sensibilisatie?

Voordat iemand in staat is ergens allergisch op te reageren moet die persoon al eens eerder in contact zijn geweest met dat specifieke allergeen. Het afweersysteem heeft na dat contact (en meestal vele contacten) de mogelijkheid ontwikkeld om in het vervolg met een allergie te reageren: dit wordt allergische sensibilisatie genoemd. Het immuunsysteem herkent die stof als lichaamsvreemd, zoals een virus of een bacterie en reageert dus onnodig met ontsteking.

Voor sommige stoffen is het eenvoudiger een allergie op te bouwen dan voor andere. Soms kan het heel lang duren voordat een allergie ontstaat. Mensen kunnen soms vele jaren zonder problemen in contact komen met een bepaalde stof en dan plotseling een allergie ontwikkelen. Hierover zijn verschillende theorieën, maar feitelijk is het nog onbekend.

**Welke typen allergische reacties zijn er? ** De twee belangrijkste allergische reacties zijn:

Type 1 (directe type allergie)

Bij een allergie van het directe type ontstaan de klachten, na blootstelling aan het allergeen meestal binnen enkele minuten. Bij deze reactie produceert het lichaam een bepaald soort antistof , genoemd IgE antistof. Deze IgE antistoffen reageren heel specifiek met bepaalde allergenen. Wanneer zo’n reactie optreedt kan dit zich uiten in galbulten (urticaria), hooikoortsaanval ( niezen ,tranende ogen) , astma-aanval of angio-oedeem.

Type 4 (vertraagde type allergie)

Hierbij ontstaan de klachten vaak na 2 tot 3 dagen na blootstelling aan een stof (allergeen). Het meest bekend is de contactallergische reactie van de huid ( eczeem) op bijvoorbeeld een sieraad dat nikkel bevat.

Wat zijn de verschijnselen?

De verschijnselen die horen bij een allergie zijn niet alleen afhankelijk van het allergisch mechanisme (type 1, type 4 etc.) maar ook van het type allergeen (stuifmeel, voedsel etc.) en de plaats waar het allergeen het eerst contact maakt met het lichaam (luchtwegen, huid of darmen).

De huid

Allergische verschijnselen op de huid kunnen de volgende kenmerken hebben:

Roodheid, jeuk en schilfering (=eczeem) na direct contact met een allergeen op de huid. Dit is de type 4 reactie. Voorbeelden zijn parfumallergie, nikkelallergie , allergie voor conserveermiddelen in huidverzorgingsprodukten, lijmen, etc. De reacties treden meestal pas na 2 dagen op na blootstelling van de huid aan het allergeen, en dan ook alleen op die plekken die met het allergeen in aanraking zijn geweest (zie ook: contactallergisch eczeem).

Allergenen, zoals graspollen, huisstofmijt en dierenschilfers geven meestal geen eczeemreactie, wel kunnen ze na blootstelling een directe jeuk en roodheid veroorzaken. Tenslotte kan na krabben er toch weer een eczeembeeld ontstaan. Een voorbeeld van een snelle allergische reactie uit zich in rode kwaddels (netelroos, urticaria) bij het nuttigen van voedsel. Vooral bij jonge kinderen kan dit verschijnsel worden waargenomen wanneer het eten niet alleen in de mond belandt maar ook per ongeluk op de huid rond de mond terecht komt: op de plekken waar het allergeen contact maakt met de huid treedt de roodheid en zwelling op, vaak al na een paar minuten.

De luchtwegen

Graspollen, huidschilfers van huisdieren en huisstofmijten kunnen allemaal een allergische reactie in de luchtwegen veroorzaken. Milde klachten zijn de loopneus, jeukende ogen en niezen. In ernstiger gevallen kan ook forse benauwdheid ontstaan: allergische astma. Hooikoorts is de bekendste allergie, vooral voor graspollen maar ook voor pollen van andere planten en bomen

Het spijsverteringskanaal

Contact van voedingsmiddelen waar men allergisch voor is kan ook in het spijsverteringskanaal voor problemen zorgen. Al in de mond ontstaan prikkelsensaties en in ernstiger gevallen ook zwelling van de tong en het strottenhoofd. Verderop in het spijsverteringskanaal, in de darmen, kan diarree een uiting zijn van allergie voor voedingsmiddelen. Soms is maar een zeer kleine hoeveelheid van het allergeen nodig om een reactie op te wekken, berucht is de pinda allergie. Bekende voedselallergenen zijn koemelk, pinda, ei, schaal- en schelpdieren. Allergische reacties op voedingsmiddelen kunnen zeer heftig verlopen en leiden tot shock.

Shock ( Anafylactische reactie)

Bij een anafylactische reactie ontstaat er bij alle bloedvaten een gehele verwijding waardoor de bloeddruk wegvalt. Wanneer niet snel ingegrepen zal de persoon die het overkomt overlijden. Dit soort heftige reacties kunnen niet alleen ontstaan bij contact van allergenen met de huid, luchtwegen en de darmen maar ook bijvoorbeeld na bijen- of wespensteken of injecteren van medicijnen waar men allergisch voor is.

Waar ben ik allergisch voor?

Het is goed om te beseffen dat het grootste deel van de eczemen en galbulten niet wordt veroorzaakt door een allergie maar door andere factoren. Deze factoren zijn bij eczeem onder meer: genetische aanleg, droge huid of beschadiging van de huid door bijtende stoffen. Bij galbulten zijn er behalve allergie nog zeer veel andere mogelijke oorzaken te noemen, zoals infecties, warmte, kou en lokale druk op de huid. Vaak wordt aan de arts de vraag gesteld: 'Waar ben ik allergisch voor?' Eigenlijk zou men moeten vragen: 'worden mijn klachten veroorzaakt door een allergie?' .

Het belangrijkste instrument dat de arts tot zijn beschikking heeft om de kans op een allergie vast te stellen is de anamnese, ofwel het verhaal dat de patiënt vertelt. Treden de klachten steeds op na het eten van bepaalde voeding, en zo ja, hoe lang na het eten ontstaan de klachten? Is er een bepaald tijdspatroon aan te wijzen zoals: zijn er op werkdagen wel klachten en in het weekend niet, of juist andersom?

Allergietesten

Als uit de anamnese blijkt dat de klachten inderdaad door een allergie veroorzaakt kunnen zijn kan gericht allergologisch onderzoek gedaan worden. Er zijn verschillende soorten allergietesten.

Plakproeven

Wanneer een contactallergie vermoed wordt kunnen de zogenaamde epicutane allergietesten of 'plakproeven'. Bij dit onderzoek worden de verdachte allergenen op de rug aangebracht onder pleisters. De stoffen dienen 48 uur contact te maken met de huid en daarna worden ze verwijderd. Ten tijde van het verwijderen en 24 uur daarna wordt de huid geïnspecteerd. Bij een reactie op de allergenen ontstaat op de plek roodheid en zwelling, en soms zelfs een blaar. In principe kunnen alle stoffen worden getest die worden verdacht van het veroorzaken van contactallergie. Er is een standaard reeks van te testen stoffen ontwikkeld waar Europeanen het meest frequent allergisch op reageren: de zgn. Europese Standaardreeks.

Bloedtesten

Voor het vaststellen van een allergie voor voeding en luchtwegallergenen worden bloedtesten gedaan. Deze testen , ook wel RAST-testen genoemd , is gericht op het aantonen van specifieke antistoffen ( IgE) in het bloed van de patient, gericht tegen specifieke antigenen , zoals koemelk, pinda, huisstofmijt, etc. Deze testen zijn nagenoeg even betrouwbaar als de priktest.

Priktesten

Bij twijfel aan de bloedtesten kunnen priktesten gedaan worden. Een druppeltje allergeen-extract wordt op de huid gedruppeld, en vervolgens wordt met een naald door het druppeltje heen in de huid geprikt, zodat er een kleine hoeveelheid van de allergene stof in de huid terecht komt. Na korte tijd (ca. 20 minuten) ontstaat bij een allergie roodheid en zwelling van de huid ter hoogte van de prikplaats. Hoe groter de zwelling hoe meer men allergisch is voor de geteste stof(fen).

Wat betekent een positieve of negatieve allergietest ?

Geen enkele allergietest geeft voor 100% duidelijkheid: Een negatieve uitslag hoeft niet altijd te betekenen dat er geen allergie is, dit noemen wij dan een vals negatieve uitslag. Een positieve uitslag kan betekenen dat er wel sprake is van een allergie, maar dat de gevonden allergie niet de klachten veroorzaakt. Wanneer de testuitslag en de anamnese goed op elkaar aansluiten kan in de meeste gevallen toch een betrouwbare uitspraak worden gedaan.

De 'gouden test' is de eliminatie-provocatietest: deze test houdt in dat het contact met het verdachte allergeen wordt gestopt (eliminatie). Wanneer de klachten verminderen of verdwijnen kan de patiënt dan eventueel weer aan het verdachte allergeen worden blootgesteld (provocatie). Wanneer de klachten dan weer terugkomen is het echte bewijs voor een allergie geleverd. Echter: deze eliminatie-provocatie testen moeten ALTIJD onder supervisie van een deskundige worden uitgevoerd.

Wanneer heftige allergische reacties verwacht kunnen worden is supervisie van een gespecialiseerd arts noodzakelijk. Niet zelden worden deze testen uitgevoerd op de afdeling intensive care van het ziekenhuis om direct levensreddend te kunnen ingrijpen bij een dreigende 'shock'-toestand.

Ik ben ergens allergisch voor:..... wat nu?

Wanneer een allergie wordt vastgesteld is het advies eenvoudig: vermijdt voortaan het bewuste allergeen. Dat is in de dagelijkse praktijk niet altijd even gemakkelijk. Een allergie voor bijvoorbeeld garnalen is overzichtelijk, omdat het aantal producten waar garnalen in verwerkt zijn beperkt is. Voor pinda en ei ligt dat alweer heel anders: deze producten zijn in heel veel producten verwerkt, ook in producten waarvan je dat op het eerste gezicht niet verwacht zoals koekjes, pasta, kant-en-klaar sausjes etc.

Het samenstellen van de dagelijkse maaltijden wordt dan een stuk moeilijker en begeleiding van een diëtist is dan vaak noodzakelijk. Ook wanneer men allergisch wordt voor producten in de werksfeer kan een groot probleem ontstaan. Denk aan een dameskapper die allergisch wordt voor haarverf of een bouwvakker die allergisch wordt voor cement (=chroomallergie). Bij- of omscholing is dan vaak noodzakelijk. De bedrijfsarts of Arbodienst kan hierbij adviseren.

Hoe bestrijd ik de klachten?

Verreweg de meeste vormen van allergie zijn niet levensbedreigend. Wel zijn ze altijd erg lastig en hebben een negatief effect op het welzijn van degene die een allergie heeft. Gelukkig zijn er goede medicijnen ontwikkeld om de gevolgen van deze allergieën tegen te gaan.

Tegen galbulten en hooikoorts kunnen antihistaminica worden ingenomen. Deze medicijnen voorkomen dat de ontstekingsstoffen die ten gevolge van de allergie zouden worden losgelaten in de huid of luchtwegen nu in de cellen opgesloten blijven.

Om eczeemklachten te bestrijden bestaan sinds vele jaren corticosteroïdcrèmes en -zalven die de ontsteking van de huid tegen gaan. Mits goed toegepast zijn dit veilige en betrouwbare producten die eczeemklachten kunnen helpen verlichten.

Wanneer men een allergie heeft die kan leiden tot anafylactische shock is het mogelijk om een epinefrine bevattende auto-injector bij zich te dragen. Wanneer de patient per ongeluk wordt blootgesteld aan het allergeen waarvan bekend is dat het bij deze persoon een shock kan veroorzaken kan deze zichzelf met deze 'prikpen' injecteren met epinefrine. Door deze injectie worden de verschijnselen die de levensbedreigende shock veroorzaken tegengewerkt. Hierdoor ontstaat meer tijd om (met spoed!) naar de SEH afdeling van het ziekenhuis te gaan.