Wat is allergie?

Er zijn eigenlijk twee soorten allergieën. Type 1 allergieën Mensen met aanleg voor astma en/of hooikoorts en ook wel eczeem krijgen vaak al op jonge leeftijd te maken met allergieën. Bekend zijn allergieën voor grassen, pollen, huisstofmijt en huisdieren. Deze stoffen geven meestal binnen een half uur al allergische reacties zoals jeuk, niezen of astmatische klachten. Deze allergieën worden type 1 allergieën genoemd (ook wel immediate type allergieën). Type 4 allergieën Bij plakproeven wordt gekeken naar een ander type allergie (type 4, of wel delayed type allergie). Deze allergie komt ook voor bij mensen die geen aanleg hebben voor eczeem, astma of hooikoorts. Door langdurig en veelvuldig huidcontact met bepaalde stoffen kunnen dergelijke allergieën worden ontwikkeld. Dit leidt dan tot eczeemreacties, iedere keer na hernieuwd huidcontact. Bekende voorbeelden hiervan zijn allergie voor parfumstoffen en nikkelallergie. Bij deze laatste ontstaat het eczeem dan bijvoorbeeld onder het metalen horloge (metaal bevat bijna altijd nikkel). Ook bepaalde beroepsgroepen, zoals kappers en werknemers in de chemische industrie, waarbij met veel verschillende stoffen wordt gewerkt hebben een verhoogde kans op contactallergie.

Wat is allergie? Het afweersysteem is bedoeld om stoffen die niet in het lichaam horen, zoals bacteriën en virussen, op te ruimen. Een allergische reactie is een reactie van het afweersysteem op stoffen van buiten het lichaam die normaal niet tot een dergelijke reactie leiden, zoals bepaalde voedingsstoffen en stuifmeel. Deze afweerreactie geeft klachten zoals galbulten, eczeem, astma of hooikoorts.

Wat zijn allergenen? Allergenen zijn de stoffen die in staat zijn bij bepaalde mensen een allergische reactie op te wekken. Veel voorkomende allergenen zijn: • Luchtwegallergenen (zoals huisstofmijt, stuifmeel van bomen en planten, huidschilfers van huisdieren) • Voedingsmiddelen (zoals koemelk, pinda, ei en noten) • Insectengif (bijen, wespen) • Geneesmiddelen (zoals penicilline) • Allergenen die contact maken met de huid (zoals parfumstoffen, metalen, conserveringsmiddelen in cosmetica, rubber)

Hoe ontstaat een allergie? Voordat iemand ergens allergisch op kan reageren, moet die persoon al eens eerder in contact zijn geweest met dat specifieke allergeen. Het afweersysteem heeft na dat contact (en meestal vele contacten) de mogelijkheid ontwikkeld om in het vervolg met een allergie te reageren. Dit wordt allergische sensibilisatie genoemd. Het immuunsysteem herkent die stof als lichaamsvreemd, zoals een virus of een bacterie en reageert dus onnodig met ontsteking.

Voor sommige stoffen is het eenvoudiger een allergie op te bouwen dan voor andere. Soms kan het heel lang duren voordat een allergie ontstaat. Mensen kunnen soms vele jaren zonder problemen in contact komen met een bepaalde stof en dan plotseling een allergie ontwikkelen. Hierover zijn verschillende theorieën, maar feitelijk is het nog onbekend.

Wat zijn de verschijnselen? De verschijnselen die horen bij een allergie zijn niet alleen afhankelijk van het allergisch mechanisme (type 1, type 4 etc.) maar ook van het type allergeen en de plaats waar het allergeen het eerst contact maakt met het lichaam: luchtwegen, huid of darmen.

De huid Allergische verschijnselen op de huid kunnen de volgende kenmerken hebben: Roodheid, jeuk en schilfering (=eczeem) na direct contact met een allergeen op de huid. Dit is de type 4 reactie. Voorbeelden zijn parfumallergie, nikkelallergie , allergie voor conserveermiddelen in huidverzorgingsproducten, lijmen, etc.

De reacties treden meestal pas twee dagen na blootstelling van de huid aan het allergeen op, en dan ook alleen op die plekken die met het allergeen in aanraking zijn geweest. Allergenen, zoals graspollen, huisstofmijt en dierenschilfers geven meestal geen eczeemreactie, wel kunnen ze na blootstelling een directe jeuk en roodheid veroorzaken. Tenslotte kan na krabben er toch weer een eczeembeeld ontstaan.

Een voorbeeld van een snelle allergische reactie uit zich in rode kwaddels (netelroos, urticaria) bij het nuttigen van voedsel. Vooral bij jonge kinderen kan dit verschijnsel worden waargenomen wanneer het eten niet alleen in de mond belandt maar ook per ongeluk op de huid rond de mond terecht komt: op de plekken waar het allergeen contact maakt met de huid treedt de roodheid en zwelling op, vaak al na een paar minuten.

De luchtwegen Graspollen, huidschilfers van huisdieren en huisstofmijten kunnen allemaal een allergische reactie in de luchtwegen veroorzaken. Milde klachten zijn de loopneus, jeukende ogen en niezen. In ernstiger gevallen kan ook forse benauwdheid ontstaan: allergische astma. Hooikoorts is de bekendste allergie, vooral voor graspollen maar ook voor pollen van andere planten en bomen.

Het spijsverteringskanaal Contact met voedingsmiddelen waar men allergisch voor is kan ook in het spijsverteringskanaal voor problemen zorgen. Al in de mond ontstaan prikkelsensaties en in ernstiger gevallen ook zwelling van de tong en het strottenhoofd. Verderop in het spijsverteringskanaal, in de darmen, kan diarree een uiting zijn van allergie voor voedingsmiddelen. Soms is maar een zeer kleine hoeveelheid van het allergeen nodig om een reactie op te wekken. Berucht is hierbij de pinda-allergie. Bekende voedselallergenen zijn koemelk, pinda, ei, schaal- en schelpdieren. Allergische reacties op voedingsmiddelen kunnen zeer heftig verlopen en zelfs leiden tot shock.

Shock (Anafylactische reactie) Bij een anafylactische reactie ontstaat er bij alle bloedvaten een gehele verwijding waardoor de bloeddruk wegvalt. Wanneer er niet snel wordt ingegrepen, overlijdt de persoon. Dit soort heftige reacties kunnen niet alleen ontstaan bij contact van allergenen met de huid, luchtwegen en de darmen, maar ook bijvoorbeeld na bijen- of wespensteken of het injecteren van medicijnen waar men allergisch voor is.

Waar ben ik allergisch voor? Het is goed om te beseffen dat het grootste deel van de eczemen en galbulten niet wordt veroorzaakt door een allergie maar door andere factoren, zoals genetische aanleg, droge huid of beschadiging van de huid door bijtende stoffen. Galbulten kunnen, behalve door allergie, worden veroorzaakt door onder meer infecties, warmte, kou en lokale druk op de huid. Vaak wordt aan de arts de vraag gesteld: 'Waar ben ik allergisch voor?' Eigenlijk zou men moeten vragen: 'worden mijn klachten veroorzaakt door een allergie?'

Het belangrijkste instrument dat de arts tot zijn beschikking heeft om de kans op een allergie vast te stellen is de anamnese, ofwel het verhaal dat de patiënt vertelt. Treden uw klachten steeds op na het eten van bepaalde voeding, en zo ja, hoe lang na het eten ontstaan de klachten? Is er een bepaald tijdspatroon aan te wijzen zoals: zijn er op werkdagen wel klachten en in het weekend niet, of juist andersom?

Allergietesten Als uit de anamnese blijkt dat de klachten inderdaad door een allergie veroorzaakt kunnen zijn, kan gericht allergologisch onderzoek gedaan worden. Er zijn verschillende soorten allergietesten.

Plakproeven Wanneer een contactallergie vermoed wordt, kunnen de zogenaamde epicutane allergietesten of 'plakproeven' worden ingezet. Bij plakproeven worden meestal een stuk of dertig plakkertjes op de rug geplakt. Onder de plakkertjes zitten de stofjes waar mensen zoal allergisch kunnen zijn. Daarom moeten zowel rug als armen op het moment van de test vrij zijn van eczeem. Bovendien mag de huid niet verbrand zijn. De huid mag tevoren niet ingevet worden met zalf of een bodylotion. De plakkers blijven dan niet goed zitten. Corticosteroïdzalf (hormoonzalf) mag een week voor de test niet op de rug gebruikt worden en ook prednisontabletten moeten tenminste een week tevoren worden gestaakt.

De plakkers worden door de assistente aangebracht op maandag of dinsdag. Twee dagen later (woensdag of donderdag) worden de plakkers er door de assistente weer afgehaald. Nog een dag later (donderdag of vrijdag) wordt de test ‘afgelezen’. Hierbij wordt door de dermatoloog gekeken of onder een van de plakkers een allergische reactie is opgetreden. De uitslag van de test wordt meestal direct daarna besproken.

Bloedtesten Voor het vaststellen van een allergie voor voeding en luchtwegallergenen worden bloedtesten gedaan. Deze testen, ook wel RAST-testen genoemd, zijn gericht op het aantonen van specifieke antistoffen (IgE) in het bloed van de patiënt, gericht tegen specifieke antigenen, zoals koemelk, pinda, huisstofmijt, etc. Deze testen zijn nagenoeg even betrouwbaar als de priktest.

Priktesten Bij twijfel aan de bloedtesten kunnen priktesten gedaan worden. Een druppeltje allergeen-extract wordt op de huid gedruppeld en vervolgens wordt met een naald door het druppeltje heen in de huid geprikt, zodat er een kleine hoeveelheid van de allergene stof in de huid terechtkomt. Na ca. 20 minuten ontstaat bij een allergie roodheid en zwelling van de huid ter hoogte van de prikplaats. Hoe groter de zwelling hoe meer men allergisch is voor de geteste stof(fen). Bij priktesten mogen tevoren geen medicijnen met anti-histaminica worden gebruikt, omdat dan de test niet betrouwbaar is.

Wat betekent een positieve of negatieve allergietest ? Geen enkele allergietest geeft voor 100% duidelijkheid: Een negatieve uitslag hoeft niet altijd te betekenen dat er geen allergie is en een positieve uitslag kan betekenen dat er wel sprake is van een allergie, maar dat de gevonden allergie niet de klachten veroorzaakt. Wanneer de testuitslag en de anamnese goed op elkaar aansluiten kan in de meeste gevallen toch een betrouwbare uitspraak worden gedaan. De 'gouden test' is de eliminatie-provocatietest: deze test houdt in dat het contact met het verdachte allergeen wordt gestopt (eliminatie). Wanneer de klachten verminderen of verdwijnen kunt u eventueel weer aan het verdachte allergeen worden blootgesteld (provocatie). Wanneer de klachten dan weer terugkomen is het echte bewijs voor een allergie geleverd. Echter: deze testen moeten ALTIJD onder supervisie van een deskundige worden uitgevoerd, zeker wanneer heftige allergische reacties verwacht kunnen worden. Niet zelden worden deze testen uitgevoerd op de afdeling intensive care van het ziekenhuis om direct levensreddend te kunnen ingrijpen bij een dreigende 'shock'-toestand.

Ik ben ergens allergisch voor. Wat nu? Wanneer een allergie wordt vastgesteld is het advies eenvoudig: vermijdt voortaan het bewuste allergeen. Dat is in de dagelijkse praktijk niet altijd even gemakkelijk. Een allergie voor bijvoorbeeld garnalen is overzichtelijk, omdat het aantal producten waar garnalen in verwerkt zijn beperkt is. Voor pinda en ei ligt dat alweer heel anders: deze producten zijn in heel veel producten verwerkt, ook in producten waarvan u dat op het eerste gezicht niet verwacht zoals koekjes, pasta, kant-en-klaarsausjes etc.

Het samenstellen van de dagelijkse maaltijden wordt dan een stuk moeilijker en begeleiding van een diëtist is dan vaak noodzakelijk. Ook wanneer u allergisch wordt voor producten in de werksfeer kan een groot probleem ontstaan. Denk aan een dameskapper die allergisch wordt voor haarverf of een bouwvakker die allergisch wordt voor cement (=chroomallergie). Bij- of omscholing is dan vaak noodzakelijk. De bedrijfsarts of arbodienst kan hierbij adviseren.

Hoe bestrijd ik de klachten? Verreweg de meeste vormen van allergie zijn niet levensbedreigend. Wel zijn ze altijd erg lastig. Gelukkig zijn er goede medicijnen ontwikkeld om de gevolgen van deze allergieën tegen te gaan.

Tegen galbulten en hooikoorts kunnen antihistaminica worden ingenomen. Om eczeemklachten te bestrijden bestaan sinds vele jaren corticosteroïdcrèmes en -zalven die de ontsteking van de huid tegen gaan. Mits goed toegepast zijn dit veilige en betrouwbare producten die eczeemklachten kunnen helpen verlichten.

Wanneer uw allergie kan leiden tot anafylactische shock is het mogelijk om een epinefrine bevattende auto-injector bij u te dragen. Wanneer u per ongeluk wordt blootgesteld aan het allergeen waarvan bekend is dat het bij u een shock kan veroorzaken, kunt u zich met deze 'prikpen' injecteren. Daardoor werkt u de verschijnselen die de levensbedreigende shock veroorzaken tegen en heeft u meer tijd om naar de spoedeisende hulp van het ziekenhuis te gaan.