Constitutioneel eczeem

Wat is het?

Constitutioneel eczeem (of atopisch eczeem) is een veel voorkomende sterk jeukende ontsteking van de huid. De afwijking begint meestal in de eerste levensjaren en verdwijnt dan weer tegen de puberteit of zelfs eerder (zie ook: eczeem bij kinderen).

Constitutioneel eczeem kan zich echter ook voortzetten tot na de puberteit of pas na de puberteit beginnen. Het is een ziekte waarvoor een aangeboren ‘aanleg’ bestaat en die geassocieerd is met astma.

Wie krijgt het?

Constitutioneel eczeem komt in de Westerse maatschappij in toenemende mate voor. Vrouwen en mannen hebben een even groot risico om de ziekte te ontwikkelen. Ongeveer 70% van de patienten heeft familieleden met eczeem, astma of hooikoorts.

Zoals gezegd beginnen de klachten meestal op de vroege kinderleeftijd, maar de eerste verschijnselen kúnnen zelfs bij mensen van 70 jaar of ouder ontstaan.

Hoe ziet het eruit?

Constitutioneel eczeem wordt gekenmerkt door:

• roodheid

  de ontsteking zorgt voor een versterkte doorbloeding van de huid

• jeuk

  eczeem jeukt altijd. Door te krabben wordt jeuk tijdelijk verlicht, maar op termijn ontstaat een ‘jeuk-krab-jeuk’ cyclus: door het krabben ontstaat nieuwe jeuk, waardoor weer meer gekrabt wordt etc. etc.

• droge huid

  eczeem-huid is droog en schilferend

• lichenificatie

  door krabben ontstaat na verloop van tijd een verdikking van de huid en vergroving van de huidstructuren: dit wordt lichenificatie genoemd.

• infectie

  bacterieen kunnen zich op eczeem-huid beter vestigen dan op gezonde huid. Ook in krabwondjes kunnen bacterieen zich uitbreiden. Er onstaan dan rode, oppervlakkige wondjes (erosies) waar geel wondvocht uitkomt. Dit wondvocht droogt vaak in tot gele korstjes. Een bacteriele infectie van eczeem wordt impetigenisatie genoemd. Bij bacteriele infecties kunnen ook puistjes ontstaan.

• blaren

  tijdens een acute verergering van het eczeem kunnen blaasjes of zelfs blaren ontstaan, deze zijn met helder vocht gevuld.

• pigmentverandering

  Door wrijven in de ogen kan na verloop van tijd een donkere verkleuring van de oogleden optreden. Wanneer eczeem tot rust komt kunnen plekken van de huid waar het eczeem gezeten heeft lichter gekleurd zijn dan de normale huid (hypopigmentatie). Bij mensen met een donker huidtype kan er ook juist sprake zijn van een donkere verkleuring van de huid (hyperpigmentatie). Deze kleurveranderingen verdwijnen meestal in de loop van de tijd.

Op welke delen van de huid ontstaat het?

Constitutioneel eczeem kan op alle plekken van de huid voorkomen. Een aantal plekken zijn echter berucht. Bij jonge kinderen zijn het vooral:

• gezicht
• knieholten
• elleboogsplooien

Op latere leeftijd worden ook andere delen van de huid aangedaan:

• romp
• nek
• handruggen

Welke factoren kunnen atopisch eczeem verergeren?

Constitutioneel eczeem is een aandoening waar een aangeboren aanleg voor bestaat. Toch zijn er bepaalde factoren die het eczeem kunnen verergeren:

• stress

  door geestelijke en lichamelijke stress kan eczeem in korte tijd zeer sterk verergeren. Helaas is het vermijden van stress vaak makkelijker gezegd dan gedaan… In sommige gevallen kan begeleiding door een psycholoog aangewezen zijn

• droge huid

  een droge huid is een belangrijke uitlokkende factor voor constitutioneel eczeem. Vooral in de winter is de atmosfeer thuis en op het werk erg droog door centrale verwarming. Dit, gecombineerd met guur weer buiten kan een zeer droge huid veroorzaken. Het smeren met vette cremes is daarom erg belangrijk.

• allergie

  mensen met constitutioneel eczeem hebben een groter risico om een allergie te ontwikkelen dan mensen zonder constitutioneel eczeem. Bij deze mensen kan een huidreactie door een contactallergie een uitbraak van een nieuwe eczeem-aanval uitlokken.

Hoe wordt het behandeld?

Mild en matig ernstig eczeem

• vette zalven

  door de huid in een goede conditie te houden krijgt eczeem minder kans. De huid consequent goed vet houden (waardoor het vochtgehalte in de huid op peil gehouden wordt) is dus erg belangrijk.

• corticosteroiden

  corticosteroidzalf ('hormoonzalf') heeft twee goede effecten op het eczeem. In de eerste plaats wordt de ontsteking in de huid onderdrukt, zodat de roodheid afneemt en in de tweede plaats werkt het ook jeukstillend.

  Hormoonzalven zijn erg effectief tegen eczeem, maar kunnen niet onbeperkt worden gesmeerd omdat het bij langdurig, onafgebroken gebruik de huid dun kan maken. Bovendien neemt de effectiviteit van hormooncremes dan af. Als u de zalf echter volgens de voorschriften van de arts toepast is de kans op het ontstaan van bijwerkingen zeer klein. Vooral wanneer een afwisselend schema wordt gebruikt (enkele dagen per week achtereen smeren en dan weer enkele dagen niet) zijn de risico's op problemen klein.

• immuunsysteemmodulerende zalf en crème

Sinds kort zijn er nieuwe zalven in Nederland geïntroduceerd die de ontstekingsreactie van eczeem remmen en die geen corticosteroïd bevatten. Dit zijn tacrolimus zalf en pimecrolimus crème:

• tacrolimuszalf

  tacrolimus is een stof die het immuunsysteem beïnvloedt. In zalf toegepast remt het de ontstekingsreactie die gepaard gaat met eczeem. Een van de voordelen is het feit dat de huid niet dunner wordt bij gebruik van het product, dit in tegenstelling tot coticosteroïdzalf waarbij het wel kan gebeuren. Een nadeel is de kans op irritatie na het aanbrengen van de zalf. De zalf mag worden toegepast bij eczeempatienten van 2 jaar en ouder.

• pimecrolimuscrème

  pimecrolimus heeft een werking en toepassing die in grote lijnen vergelijkbaar is met tacrolimus zalf. Pimecrolimus crème (merknaam: Elidel ®) is sinds 2003 in Nederland op recept verkrijgbaar en kan eveneens worden toegepast bij eczeempatienten van 2 jaar en ouder. Pimecrolimus crème is bedoeld voor mild- tot matig ernstig constitutioneel eczeem.

• teerzalven

  teerzalf (liquor carbonis detergens) heeft een ontstekingsdempend effect op de huid. Bij mild eczeem kan teerzalf de hormoonzalven deels vervangen.

• antibiotica

  huid die door eczeem is aangedaan heeft een grote kans om met bacterieen geinfecteerd te raken. Een licht geinfecteerde huid kan worden behandeld door het tijdelijk met ontsmettende crème of antibiotica zalf in te smeren. Als de infectie uitgebreid is en nattende plekken en puistjes ontstaan kan een kuur met antibiotica nodig zijn.

• natte verbanden

  natte verbanden zorgen voor afkoeling van de warme ontstoken huid en werken erg goed tegen de jeuk. Er zijn speciale ‘buisverbanden’ en pyama's (Tubifast ®) ontwikkeld die ‘snachts kunnen worden toegepast. Het grote voordeel van deze therapie is dat het eczeem met weinig corticosteroidzalf en vaak zelfs helemaal zonder corticosteroidzalf tot rust kan worden gebracht.

• anti-jeuk middelen

  wanneer de jeuk ondanks de genoemde maatregelen blijft kan de arts ook speciale jeuk-stillende medicijnen voorschrijven. Deze middelen worden antihistaminica genoemd.

Ernstig eczeem

Bij constitutioneel eczeem dat niet kan worden onderdrukt met de bovengenoemde middelen moeten andere maatregelen genomen worden. Bij een plotselinge sterke verergering van het eczeem zal de dermatoloog wellicht opname in het ziekenhuis voorstellen.

Mogelijke middelen die (tijdelijk) kunnen worden toegepast bij ernstig eczeem:

• prednison

  meestal toegediend als ‘stootkuur’, dat wil zeggen dat enkele dagen een rlatief hoge dosis wordt gegeven, waarna het middel weer wordt gestopt. Wel moet dan een passend vervolgbeleid worden afgesproken.

• ciclosporine

  ciclosporine (Neoral ®) onderdrukt de immuunreactie die bij eczeem een belangrijke rol speelt. Het middel is vaak bijzonder effectief, maar kan slechts gedurende een beperkte tijd (meestal enkele maanden) worden toegepast. er zijn vele mogelijke bijwerkingen beschreven, waaronder bloeddrukstijging en nierproblematiek. Regelmatige controles van bloed en bloeddruk zijn noodzakelijk. Na stoppen kan het eczeem weer sterk terugkomen.

• UV-therapie

  Eczeem reageert vaak goed op zonlicht. Veel mensen met eczeem hebben daarom in de zomer minder klachten van hun huidaandoening dan in de winter. Bij deze mensen kan ultravioletlicht therapie (PUVA of UVB) bij verergering van het eczeem soms uitkomst bieden.

Wat kunt u zelf doen?

Bestrijdt droge huid

Belangrijk is te voorkomen dat de huid niet te veel uitdroogt omdat een droge huid gevoeliger is voor eczeem en bovendien jeukt. Gebruik bij het wassen niet te veel zeep en was niet met te warm water (zie ook zeep&huid, droge huid). Na het wassen is het verstandig de huid in te vetten met de ‘droge-huidzalf’. Deze werkwijze is altijd van belang, ook in perioden dat u geen eczeem heeft.

Vermijdt irriterende en afsluitende kleding

irriterende en ruwe textielsoorten zoals wol en ruwe katoen kunnen de jeuk bij eczeem verergeren. Niet-ventilerende kleding geeft een broeierig, en daarmee jeukversterkend, effect. Het dragen van ondertextiel en pyama's van natuurzijde (b.v. Dermasilk) kan daarom klachtenverlichtend werken.

''Zonnen''

Zonlicht heeft vaak een positieve invloed op eczeemklachten. Pas echter op dat u niet té veel aan het zonlicht wordt blootgesteld en zeker niet verbrandt. Teveel zonneschade aan de huid kan uiteindelijk leiden tot de ontwikkeling van huidkanker.

Lotgenotencontact

Contact met andere mensen met constitutioneel eczeem blijkt vaak prettig en zinvol. Het idee dat men er niet alleen voor staat kan de last van de huidziekte draaglijker maken.